“De visie is helder, waarom doet niemand iets?”
In verschillende gesprekken die ik voer in de publieke sector, komt één punt steeds terug: er wordt een té grote kloof ervaren tussen beleid en uitvoering, en daar moet iets aan worden gedaan.
Met trots wordt een gedetailleerde en mooi vormgegeven visie getoond. Soms zit de trots in het feit dat zo’n document is vervangen door een A4tje met daarop een getekende veranderreis of een praatplaat.
Zodra dat document er ligt, verwacht de leiding dat medewerkers op magische wijze ander gedrag gaan vertonen. De verwondering is groot, als dat niet lijkt te gebeuren.
Ik denk dat er twee hoofdoorzaken zijn voor trage verandering:
1️⃣ De visie zelf. Zo’n document is vaak een samenvatting van containerbegrippen: professionaliseren, wendbaar worden, slimmer samenwerken, toekomstbestendig worden, datagedreven werken of ‘de organisatie voor iedereen’. Geen enkele medewerker die begrijpt wat zijn of haar rol is in zo’n grote verandering.
2️⃣ De oplossing wordt vaak wordt gezocht in een systeemverandering – een nieuwe hark, een reorganisatie of efficiencyslag – waardoor mensen persoonlijk worden geraakt. Het duurt vaak lang voordat mensen weten hóé.
Het gevolg: zitten blijven en afwachten. Verandering zal van iemand anders moeten komen.
Echte verandering komt van binnenuit. Het komt niet uit systemen en procedures en ook niet omdat het wordt opgelegd. Het ontstaat in de leefomgeving. Daar waar mensen zelf erkennen dat het anders moet, omdat hun missie dan effectiever, gemakkelijker of sneller wordt behaald.
Het vergt een totaal ander perspectief om daar te beginnen, en die veranderkracht te mobiliseren, in samenwerking met de samenleving waarvoor het natuurlijk in de eerste plaats wordt gedaan.
Systeemoplossingen zijn het halve verhaal. Hoe de overheid de leefwereld gaat bedienen (binnen de eigen gelederen en daarbuiten), is één van de belangrijkste verandervragen van de komende tijd.
