Transformatiekracht – de leiderschapspodcast
In deze serie verhalen over leiderschap ten tijde van grote veranderingen ga ik op zoek naar inspirerende leiders, die mee voorop gaan in verschillende transities. Hoe kijken zij naar grote, op elkaar ingrijpende veranderingen? Wat betekenen de transities voor een bedrijf, een sector of voor onze samenleving als geheel? En hoe sterk of hoe kwetsbaar voelen leiders zich eigenlijk als ze de koers uitstippelen en keuzes moeten maken in onzekerheid? Stap voor stap ontrafelen we het geheim van transformatiekracht en ontdekken we hoe ook wij het verschil kunnen blijven maken als de wereld onoverzichtelijker, complexer en ingewikkelder wordt.
Welkom bij Transformatiekracht. Dé podcast voor mensen die hun impact willen vergroten. Omdat zij voelen dat iedereen op elke plek deel kan zijn van de oplossing.
Veel luisterplezier!
Annelies was nog maar net begonnen aan haar functie, toen de oorlog in Oekraïne uitbrak en de energieprijzen omhoogschoten. Tijd om kennis te maken met collega’s en relevante spelers op haar dossier was er niet – ze moest meteen vol aan de bak. Ze bracht publieke en private partijen bij elkaar, zoals ministeries, gemeenten, energieleveranciers, verhuurders en woningcorporaties en armoedefondsen, en stampte samen met hen in no time een omvangrijk pakket aan maatregelen uit de grond.
“Waarom lossen we het niet gewoon op?” Dat is de vraag die André zich regelmatig stelt om nieuwe inzichten op te doen over transities. Een deel van zijn antwoord: omdat we als maatschappij een moeizame verhouding hebben met onzekerheid.
Al in de tijd van Napoleon was Den Helder van strategisch belang. In onze moderne tijd neemt dat strategische belang weer toe. Den Helder is nu al een belangrijke energiehub aan de Noordzee (zo’n tachtig procent van het Noordzee aardgas komt in Den Helder op het land via gaspijpleidingen), maar met de snelle ontwikkeling op het gebied van duurzame energie gaat die rol sterk veranderen.
We willen ruimte voor wonen, mobiliteit, landbouw, natuur en voedselvoorziening. En voor luchthavens, industrie, defensie, recreatie en bedrijven. Keuzes daarover moeten worden gemaakt tegen een achtergrond van natuurbehoud, het verbeteren van de waterkwaliteit, de reductie van de broeikasgasuitstoot, het behoud van biodiversiteit en internationale klimaat- en stikstofdoelen. Het is al met al een behoorlijk complexe puzzel om de leefbaarheid in ons land te behouden en vergroten.
Voor deze podcast was ik te gast bij kapitein-luitenant ter zee Erik Noordam, projectleider van Dienjaar Defensie. Dienjaar Defensie is een innovatief concept voor het binden van jonge mensen en zij-instromers aan een toekomstbestendige krijgsmacht. Het biedt een laagdrempelige kans om te ervaren wat het is om militair te zijn en tegelijkertijd een bijdrage te leveren aan onze veiligheid. Deelname aan dit programma is, in tegenstelling tot de dienstplicht zoals we die vroeger kenden, gebaseerd op intrinsieke motivatie en vrijwilligheid.
Het is de tweede keer dat Erik aan de basis staat van een omvangrijk programma om meer mensen te betrekken bij de krijgsmacht. Eerder stond hij aan de wieg van het programma Defensity College, dat studenten een maatschappelijk relevante bijbaan bij Defensie biedt. De logische vraag is dus of het de tweede keer makkelijker is.
Sheltersuit levert hulp aan daklozen, door ze een pak of eenpersoonstentje uit te reiken waarmee ze warm blijven en beschutting hebben. Begonnen na het overlijden van een dakloze man in Enschede heeft de organisatie inmiddels al zo’n 30.000 mensen in vele landen geholpen. Het maakt duidelijk dat wat begint met de inzet van één persoon, de potentie om heeft om uit te groeien tot iets groots dat levens verandert.
Dit is een van de conclusies van Rik Braams, die de afgelopen vier jaar vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat promotieonderzoek deed naar wat hij De Transformatieve Overheid is gaan noemen. Rik ontdekte dat bestaande bestuurlijke tradities ambtenaren geen legitimiteit geven om te handelen in transities. Als ambtenaren lange termijn transitietaken willen oppakken, komen ze in de knel met tegenstrijdige waarden zoals rechtmatigheid, legitimiteit en efficiency, en met politieke wensen op de kortere termijn. Dat móét anders. De overheid moet zelf transformeren, om een rol van betekenis te kunnen spelen in maatschappelijke transities.
Elisah is een duizendpoot. Ze is klimaatpsycholoog, spreker, adviseur, campaigner, adviseur, docent, columnist, adviseur en klimaatburgemeester van Breda. In al deze rollen inspireert en motiveert ze mensen om afvalvrij te leven, en stimuleert ze gedragsverandering. Zelf geeft ze alvast het goede voorbeeld. Ze is niet van het wensdenken, over wat een ander, elders en vooral later moet doen om problemen op te lossen. Ze laat zien hoe het moet en deelt kennis en verhalen over wat we hier en nu zelf kunnen bijdragen, door samenwerking.
Benito verbleef van zijn tweede tot zijn vijftiende in een gezinshuis. Dat ging niet goed. “Een kind in de jeugdzorg krijgt meteen een diagnose. En dan luistert niemand meer naar hem of haar, terwijl dat kind er niets aan kan doen dat zijn ouders niet voor hem kunnen zorgen. Zo’n kind hoeft alleen maar liefdevol opgevoed te worden,” aldus Benito.
Veel mensen kijken naar Ray als tv-persoonlijkheid of oud-commando. Dat zo’n ‘bijzondere vent’ dingen voor elkaar krijgt, geloven ze wel. Maar of ze het ook zélf kunnen? Als hij het weer eens hoort, houdt hij mensen voor dat ze naar een momentopname van hem kijken (een snapshot noemt hij dat). Het moeilijke proces dat hij nodig had om daar te komen, wordt niet gezien. Maar echte persoonlijkheid wordt gevormd op vele momenten, die je meemaakt op weg naar je droom. Het betekent doorzetten als het moeilijk is en een eerste stap zetten, ook als je nog niet precies weet hoe. ‘Als ík dat kan, dan kan iedereen het,’ zo stelt Ray. ‘Als je dat niet gelooft, dan houdt je eigen hersenpan je voor de gek.’
Jeroen schroomde niet om heilige huisjes omver te schoppen bij het creëren van het bedrijf, dat is ontstaan na de fusie van twee sterke merken. Hij zette stevig in op een interne cultuurverandering, met focus op leiderschap en mensen. Dat viel op: in 2023 werd VodafoneZiggo uitgeroepen tot bedrijf met de beste reputatie op het gebied van goed werkgeverschap in de sector IT&Telecom. Op het hoofdkantoor op station Utrecht Centraal bruist het. De openheid en de verbinding waar Jeroen voor staat, zijn er merkbaar. Dat dat opvalt, doet hem goed, want het betekent dat de cultuur en de waarden van het bedrijf ook echt door mensen worden doorleefd. ‘Cultuur veranderen, doe je persoon voor persoon.’ Mét een gedeelde en krachtige visie: ‘a plan on a page.’
Dronevliegen gaat niet zozeer over het vliegen zelf, maar over het verzamelen van data met sensoren die eronder hangen. Denk aan gespecialiseerde, visuele inspecties voor de chemische industrie, emissiemetingen van schepen, opsporingswerkzaamheden of het inmeten van land, bruggen en tunnels. De toepassingsmogelijkheden zijn groot. Helaas wil het feit dat iets technisch mogelijk is, niet zeggen dat het ook altijd mag.
Marlin gelooft in de kracht van publieke-private samenwerking. Zo kan bij organisaties als Defensie en de politie versneld worden gewerkt aan capaciteitsopbouw en worden deze organisaties sterker. Internationaal zijn er al vele voorbeelden van zulke strategische partnerschappen en ook in Nederland neemt de samenwerking nu toe.
Volgens Tom onderschatten we op dit moment absoluut wat de economische, sociale en ook veiligheidsimpact van klimaatverandering is. Dat inzicht leidde ertoe dat hij zich na zijn functioneel leeftijdsontslag bij Defensie bleef inzetten als klimaatgeneraal.
Als natuurkundige en technologiekenner ziet Rinie volop kansen van opkomende technologieën. In de Europese Unie wordt niet voor niets gesproken over de twin transition, waarin de digitale transformatie bijdraagt om verduurzamingsdoelstellingen te behalen. Maar, Rinie waarschuwt voor teveel en eenzijdig vooruitgangsdenken. Technologieën, zoals AI, hebben ook negatieve invloed op onze autonomie en ons keuzegedrag. De macht van een aantal grote bedrijven neemt fors toe zonder veel toezicht daarop en er gaat veel misinformatie rond op internet.
In aflevering 10 van Transformatiekracht – de leiderschapspodcast spreek ik de CEO van Eneco, As Tempelman. Hij gaat voorop in deze transitie, met een bedrijf dat pionier is op het gebied van groene energie. Hij vertelt bevlogen over zijn visie op de toekomst, over concrete stappen op weg daar naartoe en over zijn drive om de wereld beter achter te laten voor volgende generaties.
Dat dat belangrijk is, blijkt wel uit de cijfers die Jan-Willem deelt: 25 procent van alle energie wordt gebruikt op deze terreinen, 30 procent van de werkende bevolking werkt op zo’n terrein en 40 procent van het MKB is er gevestigd. Als je dus impact wilt maken in de energietransitie of op het gebied van circulariteit, dan is het belangrijk bedrijventerreinen te omarmen als focusgebieden.
In deze aflevering van Transformatiekracht – de leiderschapspodcast ontmoeten we Frank Kuijpers, General Manager Sustainability bij SABIC. Hij is optimistisch over de mogelijkheden: “als je ziet wat de industrie allemaal heeft ontwikkeld, dan betekent dat dat er meer dan voldoende ontwikkel- en innovatiekracht is om het probleem dat de sector heeft gecreëerd, ook op te lossen.”
Voor Hugo en Alfred tijd om iets nieuws te gaan creëren buiten Defensie; een maatje groter dit keer. Ze bedachten Society College, waarmee ze een brede reservecapaciteit willen bouwen om bijvoorbeeld crises te helpen opvangen en de samenleving weerbaarder te maken.
Ze transformeerde PostNL van een bedrijf dat vooral aandacht heeft voor een afnemende markt voor de bezorging van brieven, naar een pakketspecialist die meegroeit met de markt voor e-commerce. Dat betekende vol inzetten op digitale transformatie, waar het bedrijf relatief vroegtijdig mee begon. Medewerkers in het bedrijf werden stap voor stap betrokken bij en wegwijs gemaakt in de nieuwe technologie.
99 procent van alle bedrijven in Nederland valt onder het Midden- en Kleinbedrijf. Als koepelorganisatie komt MKB Nederland op voor hun belangen. Dat is een heel karwei, want er zijn meer dan 120 aangesloten brancheverenigingen, van kappers tot horecaondernemers en van schoonmaakbedrijven tot de bakker op de hoek. Of zoals Jacco het zegt: “van uitvaartondernemer tot ballonvaarder. Ze doen beiden iets met een uitvaart, maar verder lijkt het totaal niet op elkaar en hebben ze verschillende belangen”.
Met behoud van tradities zet de landmacht vol in op vernieuwing. Wapensystemen en ondersteunende elementen worden aangepast, er wordt doorgepakt op de integratie met de Duitse landmacht, kazernes moeten worden gemoderniseerd en het personeelsbestand moet flexibeler. Sommige veranderingen zijn helaas langjarig en het gaat niet allemaal snel.
De oorlog in Oekraïne heeft het belang van een sterke defensieorganisatie weer in één klap duidelijk gemaakt voor iedereen. Deze oorlog raakt de gereedstelling van onze eigen krijgsmacht, want er wordt materieel en munitie weggegeven die eigenlijk ook nodig zijn voor eigen gebruik. Onno is daar echter duidelijk over: dit is het waard want we hebben te maken met een bedreiging van de Europese veiligheid. Als de oorlog niet wordt gestopt, ontstaan er zeker nieuwe dreigingen.
In deze eerste aflevering van Transformatiekracht – de leiderschapspodcast maken we kennis met Jasmijn Baldinger. Zij klom in 22 jaar op van jonge consultant tot vice-president bij Cap Gemini en doet de dingen net even anders. Ze vertelt hoe zij zichzelf weet te blijven in een groot bedrijf. Daarbij gaat ze in op het belang van een waarde gedreven organisatie, waarin je iets kunt betekenen voor het grotere geheel en tegelijkertijd zelf kunt blijven groeien.
Als idealistische consultant draagt Jasmijn bij aan verschillende transformatieopgaven. Daarbij zet ze altijd het grotere plaatje voorop en vraagt ze zich af: ‘waar gaat het over’ en ‘waar doen we het voor’. Ze onderzoekt op welke manier waarde kan worden toegevoegd aan een opgave, of dat nou gaat over veiligheid, gezondheidszorg of voedselverspilling, Jasmijn ziet kansen voor het vergroten van waarde door over organisatiegrenzen heen te kijken.